سید حسن امین حقوق‌دان، تاریخ‌دان، نویسنده، مترجم، شاعر و ادیب برجسته سبزواری

 
سیدحسن امین (۷ آذر ۱۳۲۷ در سبزوار) حقوق‌دان، تاریخ‌دان، نویسنده، مترجم، شاعر و ادیب ایرانی است. وی استاد بازنشستهٔ دانشگاه گلاسکو در رشتهٔ حقوق بین‌الملل و مدیرمسئول ماهنامهٔ حافظ است.
 
پیشینه خاندان
پدرش ( زنده یاد استاد سید علینقی امین ) از عالمان دینی و مولفان و سخنوران دانشمند عصر خود ، مدرس معقول و منقول در مدرسه ی « سپهسالار » قدیم و مدت سی و پنج سال امام جماعت مسجد جامع خاتم الانبیاء تهران پارس بود . که شرح حال وی در « دایرة المعارف تشیّع » ، فرهنگ ناموران معاصر و فهرست مستند اسامی مشاهیر مندرج و تألیفات وی از جمله « منطق عارفان » : داستان بوداسف و بلوهر در « دانشنامه ی جهان اسلام » معرفی و یادنامه اش به کوشش استاد احمد نیکوهمت منتشر شده است .
 
پدر بزرگ وی امین الشریعه ی سبزواری ( مولف اخلاق امینی و کشکول امینی و سبعه ی امینی ) از رجال علمی ، ادبی و عالمان دینی مشروطه طلب بود که مظفرالدین شاه قاجار طی فرمان رسمی در ۱۳۱۶ قمری ، از او به عنوان یکی از « اجله ی علما و سادات » یاد کرده است و شرح احوالش در کتاب رجال و مشاهیر ایران ، تألیف حسن مرسلوند ، « فهرست مستند مشاهیر » ، تألیف فرشته مولوی از انتشارات کتابخانه ی ملی ، « فرهنگ ناموران معاصر » ویراسته ی دکتر یعقوب آژند ، « دایرة المعارف تشیّع » و کتاب « علمای مجاهد ایران » تألیف محمد حسن رجبی مندرج است .
 
پدر امین الشریعه هم ، شاگرد حاج ملا هادی سبزواری بوده و آقای دکتر غلام حسین رضانژاد (نوشین) در کتاب های خود تحت عنوان حکیم سبزواری از انتشارات سنایی و حکمت نامه از انتشارات الزهراء به نام او اشاره کرده است.
 
مادر پروفسور امین ، بانو فاطمه عربشاهی نیز شاعر و دارای یک دیوان شعر صدو چند صفحه ای چاپ شده است و شرح حالش را خانم مهری شاه حسینی نیز در کتاب « زنان شاعر ایران » نوشته است .
 
زندگی‌نامه
وی در هفتم آذر سال ۱۳۲۷ خورشیدی در محلهٔ پامنار در شهر سبزوار به دنیا آمد و اولین کتاب خود را در سال ۱۳۴۳ با عنوان «ترانه فرشتگان» به چاپ رساند. دیپلم ادبی خود را در سال ۱۳۴۵ خورشیدی از دبیرستان دکتر غنی سبزوار با احراز رتبهٔ اول در کلیهٔ دبیرستانهای خراسان بزرگ کسب نمود و سپس در مهر ۱۳۴۵ در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشتهٔ حقوق قضایی به تحصیل پرداخت. امین در سال ۱۳۴۹ مقطع کارشناسی را به پایان برده و در همین سال به انجام خدمت نظام وظیفه می‌رود، پس از اتمام آن در سال ۱۳۵۱ در مقطع کارشناسی ارشد حقوق خصوصی در دانشگاه تهران پذیرفته شده در سال ۱۳۵۳ آن را به پایان رساند؛ و در خارج از دانشگاه به خواندن فلسفه نزد استادان حوزهٔ فلسفی تهران پرداخت. او در این مقطع کار قضاوت را نیز انجام می‌داد و در ابتدا نیز کارآموزی خود را در وزارت دادگستری زیر نظر استادانی مانند مسعود هدایت گذراند. عنوان پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد وی «تعاقب ایادی غاصبه در فقه و حقوق مدنی» بود و استاد مشاور وی سیدحسین صفایی و استادان راهنمای او نیز ابوالحسن محمدی و ابوالقاسم گرجی بودند. خلاصهٔ پایان‌نامهٔ او این‌گونه بود:
 
اگر مال مغصوب از دست یک غاصب به دست غاصب دیگری برسد یا اینکه نقل‌وانتقالی در خصوص آن صورت بگیرد، تمام این دست‌ها و ایادی متناوب به‌طور جمعی در مقابل صاحب مال اصلی مسئولیت حقوقی دارند.
 
زندگی در بریتانیا
سیدحسن امین در سال ۱۳۵۴ خورشیدی (۱۹۷۵ میلادی) برای ادامه ی تحصیل به انگلستان رفت و دکتری تخصص ( پی . اچ . دی ) خود را از دانشگاه « گلاسکو » در رشته ی حقوق بین الملل گرفت . در همان قبل از انقلاب ، در انگلستان به سمت عضو هیأت علمی دانشگاه دولتی به طور تمام وقت استخدام شد و سلسله مراتب دانشگاهی یعنی مدارج استادیاری lecturer و دانشیاری senior lecturer و استادی بدون کرسی reader را طی چهارده سال تدریس تمام وقت از ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۱ طی کرد و عاقبت در اردیبهشت سال ۱۳۷۱ ( برابر اول آوریل ۱۹۹۲ ) به سمَت پروفسور ( استاد صاحب کرسی ) professor در دانشگاه گلاسگو کالیدونیا ارتقاء پیدا کرد و در آنجا دانشجویان فراوانی را در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری حقوق تربیت می‌کند که مشهورترین آن‌ها حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران است. 
 
هم زمان با تدریس ، با استفاده از فرصت های مطالعاتی ( سبتیکال ) به گذراندن دوره های علمی و عملی در « دانشکده وکلای دادگاههای عالی » (faculty of advocates ) که بزرگانی مثل دیوید هیوم « david hume » فیلسوف بزرگ انکلیسی عضو آن بوده اند ، پرداخت و سرانجام به عضویت « کانون وکلای دادگاههای عالی » واقع در ادیبنورا ( edinburgh) که دارای بهترین و قدیمی ترین کتابخانه حرفه ای   جهان است ، در آمد و در پاییز ۱۹۹۲ از سوی دولت انگلیس به سمَت مدعی العموم موقت در شهر گلاسگو منصوب شد و بعد برای تعقیب ناقضان حقوق بشر و متهمان جنایات جنگی و حمایت از زندانیان حقوق بشری در سطح بین المللی به فعالیت پرداخت و همین حالا هم حق وکالت در دادگاههای عالی اتحادیه ی اروپا و دادگاه حقوق بشر اروپایی را دارد ، اما کار قضاوت و وکالت به تنهایی او را ارضاء نکرده است و نمی کند ، به همین دلیل همیشه از دوره ی دانشجویی در دانشکده ی حقوق تا امروز ، پیوسته به تألیف و پژوهش در زمینه های مختلف ایرانشناسی پرداخته است.
 
وی علاوه بر استفاده از استادان برجسته ی دانشکده ی حقوق دانشگاه تهران مانند مرحوم دکتر سید حسن امامی ، محمود شهابی ، شیخ محمد سنگلجی ، سید محمد مشکوه که هر کدام کم نظیر بودند ، در خارج از دانشگاه از درس فلسفه مدرسان بزرگ استفاده کرد ، یعنی نزد مرحوم یحیی طالقانی مشاعر ملاصدرا ، نزد علامه حسن زاده آملی بخشی از اسفار ملاصدرا ، نزد آقا سید رضی شیرازی الشواهدالربوبیه ملاصدرا و نزد پدرش امین منظومه حکمت سبزواری را خوانده است . در درس اعاظمی همچون سید ابوالحسن رفیعی ، سید کاظم عصار و حکیم شیرازی نیز به عنوان مستمع آزاد نشسته است.
 
استاد عمده و راهنمای پایان نامه دکتری تخصصی وی در انگلستان ، پروفسور جان پی گرانت ( john.p.grant )   رییس دانشکده حقوق دانشگاه گلاسگو بود . همچنین پروفسور نوئل کلسون ( noel coulson )   رییس بخش حقوق اسلامی مدرسه ی مطالعات آسیایی و آفریقایی معروف به سواز ( soas) در یک دوره تخصصی در دانشگاه لندن ، راهنما و مشاور او بود که پروفسور امین با ایشان در کارهای حرفه ای همکار و شریک شد . در دانشگاه ادیبنورا هم با پروفسور الول ساتن ( elwell-sutton)   همکاری داشت.
 
در سال های 2011 و 2012، دکتر سید حسن امین به عنوان دانشمند جهانی دو بار به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی پکن به دانشکده مطالعات آسیایی و آفریقایی به چین سفر کرده و در این دانشکده به سخنرانی هایی درباره ادبیات، جامعه، فرهنگ و حقوق برگزار کرد. وی در مصاحبه با خبرنگار رادیو بین المللی چین هدف عمده خود از این سفرها را گسترش و ترویج زبان و ادبیات فارسی و همچنین آشنایی با محیط علمی و دانشگاهی چین بیان کرد.
 
پروفسور امین تا امروز موفق به نگارش ۴۴ جلد کتاب و بیش از دویست مقاله به زبانهای فارسی و انگلیسی در دایره المعارف ها ، مجلات پژوهشی داخل و خارج شده است و چهار مجله كلك، ايرانمهر، حافظ و پروين را نيز سردبيري كرده است، اما بيشترين مقاله‌های او در طول سال‌های اخير در ماهنامه حافظ منتشر شده است.
 
تألیفات
  • ترانه فرشتگان: مجموعه شعر ، سبزوار: ناشر مؤلف، ۱۳۴۳
  • بازتاب اسطوره بودا در ایران و اسلام: مطالعه تطبیقی ادیان ، تهران: میرکسری، ۱۳۷۷
  • افکار و احوال حاج ملاهادی سبزواری: تاریخ فلسفه اسلام از اسلام تا عصر حاج ملا هادی سبزواری ، لندن: پاکا، ۱۳۶۷
  • فردوسی و شاهنامه: شناسائی حکیم ابوالقاسم فردوسی و شاهنامه ، تهران: دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۹
  • حقوق بشر و کثرت گرایی دینی: تاریخ تعامل ادیان در ایران و جهان ، تهران: ترفند، ۱۳۷۹
  • حقوق بیمه دریایی: عقد بیمه در حقوق ایران و انگلیس ، لندن: پاکا، ۱۳۶۶
  • ادبیات معاصر ایران: تحولات نظم و نثر فارسی از مشروطه تا امروز ، تهران: دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۴
  • تاریخ حقوق ایران : بررسی نظام حقوقی ایران بزرگ از دوران اساطیری تا انقلاب ۱۳۵۷ ، تهران: دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۶
  • دانش‌نامه شعر: تعریف، آغاز و انجام، تاریخ و جغرافیا، منافع و مضار جامع‌شناسی و روانشناسی شعر ، تهران: دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۷
  • ایران نامه: تاریخ منظوم ایران ، تهران؛ دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۸
  • ارجوزه‌های طب سنتی ایران: منظومه‌های عربی و فارسی در طب سنتی ، تهران؛ دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۸۸
  • حقوق در جهان اسلام: برشی از دائرةالمعارف جهان نوین اسلام آکسفورد ، تهران؛ چاپخش، ۱۳۹۷
  • بحرین پاره ای از ایران: تاریخ بحرین از گذشته حال با تأکید بر چگونگی انتزاع در دوره محمدرضاشاه ، تهران؛ تدبیر روشن، ۱۳۹۲
  • دیوان اسرار اشعار فارسی، حاج ملاهادی سبزواری: شعر و عرفان ، تهران؛ بعثت، ۱۳۹۲
  • دیوان قصاید امین: ۶۵ قصیده حماسی و میهنی ، تهران؛ دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۹۱
  • منظومه طنز فلسفی فضولی نامه امین: شکوه و شکایت از بی عدالتی در جهان در قالب تفکرات فلسفی، تهران؛ دائرةالمعارف
  • شاهنامه امین : دانشنامه منظوم ایران ، تهران؛ دائرةالمعارف ایرانشناسی، ۱۳۹۷
  • ۱۹۸۵ میلادی Middle East Legal Systems 
  • ۱۹۸۵ میلادی - Islamic law in the contemporary world 
مقالات
 
امین بیش از دویست مقاله علمی و پژوهشی در دائرةالمعارف‌ها و مجلات علمی و پژوهشی ایران و کشورهای خارج به زبانهای فارسی و انگلیسی منتشر نموده‌است که بعضی از مهمترین آنها عبارتند از:
  • حقوق بشر؛ جهان شمولی یا نسبیت دینی- فرهنگی؟
  • تضمین غزل حافظ
  • نامه‌های ناموران
  • بحثی در لهجه‌های طبقاتی و محلی ایران
  • استاد ما، سیّد محمّد مشکوة
  • اهمیت سمن یا NGO در نبود احزاب سیاسی با نگاهی به انجمن‌های شهرستانی‌های مقیم مرکز
  • مشروطیت در خراسان
  • از گفتگوی ادیان تا اقلیت ارمنی خراسان
  • یادی از ادیب برومند، نقد و بررسی کتاب تهران (شماره ۵۶ صفحه ۸۴–۸۸)
  • به یاد مسعود هدایت، نقد و بررسی کتاب تهران (شماره ۵۷ صفحه ۹۳–۹۵)
  • مقدمه‌ای بر مقاله‌نویسی، روزنامهٔ رسالت، شماره ۶۷۹۷
  • ارسال‌المثل و تضمین در ادب پارسی، روزنامهٔ اطلاعات، شماره ۲۴۶۷۰
ترجمه‌ها
از انگلیسی به فارسی: 
  • تأملات نابهنگام نیچه: فلسفه غرب ، تهران؛ جامی، ۱۳۹۲
از فارسی به انگلیسی:
  • خاطرات و تألمات، اثر دکتر محمد مصدق
  • زین العارفین در فقه و سیاست در عصر صفوی
از عربی به فارسی:
  • شواهده النبوه: تألیف عبدالرحمن جامی با تصحیح، مقدمه و تالیقات و نمایه به قلم سید حسن امین، تهران؛ میرکسری، ۱۳۷۹
 
استاد مشفق کاشانی شاعر بزرگ معاصر در مورد پروفسور سید حسن امین چنین سروده اند :
 
باغ سخن طراوت شور آفرین نداشت
گر باغبان نادره همچون« امین » نداشت
 
 
نظرت را بنویس
comments
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما