تأسیس وزارت امور روضه خوانی در ایران / نگاهی به تحریفات و آسیب های عاشورا

روضه خوانی و عزاداری برای شهادت امام حسین (ع) و یاران گرانقدر آن حضرت در حادثه کربلا یکی از سنت های دیرینه جامعه شیعیان در ایران و سایر مناطق شیعه نشین جهان است.

هر چند در ضرورت برپایی مراسم عزاداری برای شهادت سرور و سالار شهیدان و سایر ائمه معصومین هیچ شکی نیست ، اما در عین حال هشدار های زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه روضه خوانی ها و عزاداری های رایج در دوره کنونی متأسفانه دچار آسیب و تحریف های فراوانی شده اند ، به گونه ای که هم برپا کنندگان این گونه مراسم و هم شرکت کنندگان آن می بایست با آگاهی و دقت نظر بیشتری نسبت به این تهدیدات به عزاداری بپردازند.

در واقع در دوره کنونی که فرهنگ تشیع هم از ناحیه فرقه های تندرویی نظیر وهابیت و هم از جانب ابرقدرت های غربی مورد هجمه های گسترده ای قرار گرفته است ، شیعیان متعهد و با بصیرت می بایست به جای برخورد منفعلانه و پذیرش سریع هر شکلی از مراسم عزاداری ، که ممکن است در پاره ای از موارد حتی با روح تعالیم ائمه در تضاد باشد ، برخوردی هوشیارانه و فعال در رابطه با آیین های عزاداری سیدالشهدا (ع) داشته باشند.

تحریفات و آسیب های عزاداری های عاشورا فقط مربوط به سبک های نوین نیست بلکه متأسفانه حتی در برخی شیوه های عزاداری سنتی نیز آسیب های متعددی وجود دارد که انتظار می رود  به ویژه اقشار تحصیل کرده و جوان امروزی جداً نسبت به حذف تحریفات و پاکسازی آسیب ها از مراسم سوگواری شهادت امام حسین(ع) و سایر ائمه اطهار اقدام نموده و زمینه ای فراهم آورند که ماه های محرم و صفر چنان که بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران امام خمینی (ره) فرموده اند ، زنده نگاه دارنده اسلام باشند.

یکی از اولین متفکرانی که با شجاعت و صراحتی ستودنی در جامعه بسته و به شدت سنتی ایران در چند دهه گذشته نسبت به تحریفات و آسیب های عزاداری امام حسین (ع) هشدار داده است ، دکتر علی شریعتی ، مورخ ، پژوهشگر روشنفکر مذهبی و نویسنده بزرگ معاصر ایران است.

شریعتی که خود از فرزندان شایسته منطقه سبزوار بزرگ اولین پایتخت حکومت شیعه دوازده امامی در ایران است در روستای مزینان داورزن متولد شده است (منبع) و از همین رو به حکم فرهنگ و منش عمومی مردم شهر و روستای زادگاهش از محبان اهل بیت عصمت و طهارت است و این عشق و ارادت خود را در خلال نوشتن چندین متن ادبی و تحلیلی در ارتباط با ائمه معصومین نشان داده است. (منبع1) ، (منبع2) ، (منبع3) و ...

وی در عین حال در چند دهه پیش از این با هوشیاری و فراستی خاص نسبت رواج برخی آسیب ها و تحریفات در مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان اشاره کرده و زنگ خطر این انحرافات را در نوشته های خود به صدا درآورده است.

مجله اینترنتی اسرارنامه در ادامه به نقل از پایگاه خبری - تحلیلی راسخون به انتشار بخش هایی از کتاب "تشیع علوی و تشیع صفوی" دکتر شریعتی می پردازد که  در خصوص چگونگی باب شدن شماری از آسیب ها و بدعت های انحرافی در عزاداری های محرم و صفر از زمان حکومت صفویه توضیح داده  است :

 

" صفویه ناگهان نهضت تشیعی را که همیشه در زیرزمین ها مبارزه می کرد، روی کار می آورد، می آورد روی بالکن، در صحنه باز جامعه. اما اقلیت شیعه ایرانی چونکه هرگز در طول تاریخ نتوانسته یک جامعه مستقل بسازد جز در دوره کوتاه حکومت آل بویه و حکومت هایی محلی موقتی چون سربداریه، هیچ گاه آزاد نبوده و امکان تظاهرات اجتماعی نداشته و در تقیه بسر می برده، هنوز شعارهای اجتماعی ندارد، هنوز مراسم عملی ندارد، هنوز نمی داند که چگونه و در چه فرمهای جمعی و نمایش های عمومی تجلی کند، سمبل و علائم و مراسم اجتماعی ندارد باید کاری کند.

 این کار بسیار ساده انجام شد یک مقام رسمی وزارتی به وجود آمد، و شخصیتی به اسم"وزیر امور روضه خوانی" ماموریت یافت تا دراین زمینه دست به کار شود. این وزیر امور روضه خوانی اولین تحفه های غرب را در قرن 16و17 به ایران سوغات آورد."

" وزیر امور روضه خوانی و تعزیه داری رفت به اروپای شرقی(که در آن هنگام صفویه روابط بسیار نزدیک و مرموز ویژه ای با آن ها داشتند) و درباره مراسم دینی و تشریفاتی مذهبی آن جا تحقیق کرد، مطالعه کرد و بسیاری از آن سنت ها و مراسم جمعی مذهبی و تظاهرات اجتماعی مسیحیت، و برگزاری و نقل مصیبت های مسیح و حواریون و شهدای تاریخ مسیحیت و نیز علائم و شعائر و ابزار ها و وسایل خاص این مراسم و دکور ها ی ویژه محافل دینی و کلیسا را اقتباس کرد و همه را به ایران آورد و در اینجا به کمک روحانیون وابسته به رژیم صفوی، آن فرم ها و رسوم را با تشیع و تاریخ تشیع و مصالح ملی و مذهبی ایران تطبیق دادند و به آن قالبهای مسیحی اروپایی، محتوای شیعی ایرانی بخشیدند بطوریکه ناگهان در ایران سمبل ها و مراسم و مظاهر کاملا تا زه ای که هرگز نه در ملیت ایران سابقه داشت و نه در دین اسلام و نه در مذهب شیعی، بوجود آمد."

"مراسمی از نوع تعزیه گردانی،شبیه سازی، نعش و علم و کتل و عماری و پرده داری و شمایل کشی و معرکه گیری و قفل بندی و زنجیر زنی و تیغ زنی و موزیک و سنج زنی و تعزیه خوانی و فرم خاص و جدید و تشریفاتی "مصیبت خوانی" و "نوحه سرائی جمعی" ... که همه شکلش اقتباس از مسیحیت است و هر کس با آن آشنا است، به سادگی تشخیص می دهد که تقلید است.

اساس مراسم عزاداری مسیحیان بر نمایش زندگی شهدای نخستین نهضت مسیحیت و نشان دادن مظلومیت و شهادت آنان در دوران حکومت شرک و کفر و امپراطوری وحشی سزار ها و سرداران آن ها است ونیز شرح حال حواریون و تراژدی مریم و بیان فضائل و کرامات و رنج ها و مظلومیت های او و از همه مهمتر احیای خاطره خونین عیسی مسیح و شکنجه ها و ظلم ها و سختی هایی که از قوم خود(یهودی ها) و از ظلمه(رومی های بیرحم) تحمل کرده است تحت عنوان یعنی"مصائب" که مراسم و اشکال برگزاری و نمایش و بیان آن به وسیله صفویه تقلید و اقتباس شده است و در خدمت تاریخ خاص شیعه و بیان مصائب اهل بیت و حضرت فاطمه زهرا و بالاخص شهادت امام حسین و خاندان و اصحاب بزرگوارش قرار گرفته است.

 قفل زنی و سینه زنی و زنجیرزنی و تیغ زنی حتی هم اکنون، به همین شکل در " لورد" سالیانه در سالروز شهادت مسیح برگزارمی شود و این است که با اینکه از نظر اسلامی این اعمال محکوم است و علمای حقیقی اسلامی نه تنها آن را تایید نکرده اند که جداً مخا لفند و این نمایش ها را بر خلاف موازین علمی شرع می دانند ولی همواره و همه ساله در این دو سه قرن انجام می شده و این در عین حال که شگفت انگیز است روشن کننده این است که این مراسم ابتکار سیاست بوده است نه روحانیت واقعی و نشان می دهد که این تظاهرات پرشور و سازمان یافته و بسیار نیرومند، با اینکه صد در صد مذهبی و شیعی است و به نام امام و خاندان پیغمبر و ولایت علی و عشق مذهبی انجام می شود مورد تایید علمای شیعی نیست و حتی علما غالباً در برابر آن ناچار" تقیه " می کرده اند و از مخالفت علنی و جدی خودداری می نموده اند و این روشن می کند که مصالح سیاسی و قدرت حکومت بوده است که این مراسم و اعمال و شعائر را بر علما تحمیل کرده است و گردانندگان آن نیز خود به این امر بیش و کم واقفند که عالم و فقیه واقعی شیعی آن ها را تایید نمی کند ولی بنام اینکه: این، کار عشق است، کار شرع نیست، خود را از قید فتوای عالم رها میکرده اند موسیقی که علما آن همه با کراهت و حرمت تلقی می کنند، در شبیه و تعزیه و نعش تقلید کورکورانه از مراسم" میسترهای هفتگانه " و" میراکل " و نمایش نعش عیسی بر صلیب و فرود آوردن و دفن و صعود و دیگر قضایا است.

 نوحه های دسته جمعی درست یادآور" کر "های کلیسا است و پرده های سیاه که به شکل خاصی بر سر در تکیه ها و پایه ها و کتیبه ها آویخته می شود و غالبا اشعار جودی و محتشم و غیره بر آن نقش شده بی کم و کاست از پرده های کلیسا در مراسم تقلید شده و شمایل گردانی و نقش صورت ائمه و دشمنان و حوادث کربلا و غیره که در میان مردم نمایش داده می شود،پرتره سازی های مسیحی است حتی اسلوب نقاشی ها همان است، در حالیکه صورت سازی در مذهب ما مکروه است، حتی نوری که به صورت یک هاله گرد سر ائمه و اهل بیت دیده می شود درست تقلیدی است و شاید با فره ایزدی و فروع یزدانی در ایران باستان توجیه شده است. این مراسم و تشریفات رسمی و مخصوص عزاداری اجتماعی و رسمی، همه فرم های تقلیدی از عزاداری و مصیبت خوانی و شبیه سازی مسیحیت اروپایی است، و حتی گاه بقدری ناشیانه این تقلید را کرده اند که شکل صلیب را هم که در مراسم مذهبی مسیحی ها جلو دسته ها می برند، صفویه بدون اینکه کمترین تغییری در آن بدهند آوردند به ایران و همین الان هم بدون توجه به شکل رمزی و مذهبی آن در مسیحیت، جلو دسته ها راه می برند و همه می بینند که شاخصه نمایان هر دسته سینه زنی همین صلیب یعنی جریده(عَلم) است.

 

 

در عین حال در نظر هیچکس معلوم نیست برای چیست؟ و هیچکس از آنهایی هم که آنرا می سازند و حمل می کنند نمی دانند برای چه چنین می کنند؟ اما، با اینکه این جریده در میان ما هیچ مفهومی ندارد و کاری نمی کند، همه شخصیت و عظمت و افتخار یک دسته به همان جریده اش وابسته است، دعواها سر جریده است، ارزش و اعتبار و شکوه و فداکاری، اندازه ایمان و شور دینی یک دسته به بزرگی و سنگینی و زیبایی و گرانی جریده اش بستگی دارد، جریده نه تنها از نظر شکل همان صلیب است، بلکه از نظر لفظ هم همان صلیب است که همراه مسمی از اروپای شرقی و از زبان لاتین به فارسی آمده چون کلمه"جریده" نه در فارسی و نه در عربی با این شکل هیچ مفهومی ندارد، دکور ها و پوشش ها و پرده هایی که در اروپای شرقی و ایتالیا و غالب کلیسا های کاتولیک وجود دارد و همه می بینند، با همان شکل به ایران آمد، و چون مسجد امکان پذیرش این مراسم و این تزئینات جدید را نداشت و برای چنین کارهایی ساخته نشده بود، ساختمان های خاص این امور بنا شد بنام " تکیه !

منبع : پایگاه خبری تحلیلی پارسینه

 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

بورس تحصیلی امام حسین یا شُله زرد / هنگام درنگ با اندیشه های دکتر شریعتی

نظرت را بنویس
comments

پرهام

سلام این مطلب در سخنرانی تشیع علوی تشیع صفوی دکتر شریعتی هست. عزیزانی که صوت ایشون رو در این باره میخوان حدود پنج دقیقس به آیدی تلگرامم. @MoslimCaspian بیان و بگن فقط علامت @اینجا فکر کنم بر عکس اومده یعنی جای اول اومده اخر

خواهش میکنم منبع نوشته خودتان را در باره تشکیل وزارت و نام وزیر امور روضه خوانی و تعزیه داری را که رفت به اروپای شرقی رقت و تاریخ مربوزه را ببنویسید تا بتوانم بهآن استاد کنم.

متشکرم. من نتیجه میگیرم سند مکنوب و معتبر قدیمی در این باره فعلا در دست نیست.

ساناز

دیگه همین یکیو کم داشتیم وزارت امور روضه خوانی!!!

خنده خروشک چه معنی داره ایام محرم اونم در مطلبی مرتبط با موضوع محرم؟! واقعا که؟

سمیرابانو

تیترت خیلی بانمک بود لایــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــک
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما