از گذشته تا به امروز یکی از عوامل پایه گذاری و توسعه سکونتگاههای انسانی به خصوص در محدوده داخلی فلات ایران   قرارگیری شهرها و روستاهادر مسیر کانال های ارتباطی بوده است . بانگاهی گذرابه تاریخ گذشته این سرزمین متوجه این نکته می شویم که اکثر شهرهای کهن ایران در مسیر جاده ارتباطی به خصوص جاده ابریشم قرار داشته است،شهرهایی همچون قزوین ،تهران ،سمنان ،دامغان،سبزوار،نیشابور،توس و... در بعضی موارد عامل راه به عنوان عامل اصلی ایجادشهر و توسعه آن مطرح بوده است.

امروز نیز با گسترش علوم و فنون و وسایل نقلیه مدرن نه تنها از اهمیت راه ومسیرهای ارتباطی کاسته نشده است بلکه روزبروز بر نقش آن افزوده می شود ، قول معروفی در این موردهست که می گوید راه امکانات می آورد و محرومیت را می برد.

 شهر سبزوارن یز درشرق ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی و ارتباطی جایگاه ویژه ای دارد که به جرأت می توان گفت هیچ شهری در نیمه شرقی ایران از این جایگاه مرکزیت و تقاطع ارتباطی استراتژیکی برخوردار نیست .

بانگاهی گذرا به نقشه راههای ارتباطی در نیمه شرقی به خصوص شمال شرق ایران متوجه این موضوع می شویم که تمام راهها از شمال،جنوب ،شرق وغرب وشمال شرقی که عمدتا جزء مهمترین راههای ایران در سطح ملی و حتی بین المللی محسوب  می شود به سبزوار منتهی می شود واز آن عبور می کنند: بزرگراه سبزوار - تهران و سبزوار- مشهد  ، جاده ترانزیتی آسیانه میانه محورسبزوار - خوشاب - باجگیران  ، محورسبزوار - جنوب خراسان - سیستان وبلوچستان ، محورسبزوار - جوین - شمال  که تمام محورهای فوق از اهمیت بین المللی برخوردار بوده ونقش مهمی در توسعه و پیشرفت این شهرستان در سطح منطقه ای و ملی  داشته است .علاوه بر محورهای فوق ، محور سبزوار - ششتمد ، سبزوار - رود آب و سبزوار - طبس ، نیز دارای اهمیت قابل ملاحظه ای در سطح محلی  وتوسعه روستاها ومناطق همجوار می باشد .

حجم  ترانزیت کالا ومسافر در این محورها خود گویای این واقعیت است که سبزوار در نقطه  ثقل محورهای ارتباطی به همراه حجم عظیمی از ارتباطات وامکانات واقع شده است .

وجود فرودگاه بین المللی باعث شده است امکانات ارتباطی سبزوار در سطح منطقه  و ملی و حتی بین المللی از رتبه بسیار ممتازی برخوردار باشد، مزیتی که حتی بعضی از مراکز استانها از داشتن آن محروم هستند.

در صورت اجرای پروژه واتصال سبزوار به راه آهن اصلی تهران - مشهد در آینده نزدیک ، وبرقی شدن این خط دیگر سبزوار  در زمینه ریلی کمبودی نخواهد داشت .

از آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت موقعیت ویژه جغرافیایی سبزوار باعث شده این شهر از هر طرف به وسیله راه های ارتباطی مهم و درجه یک در دسترس بوده که این امر خود به گسترش حوزه نفوذ  اقتصادی ، تجاری و فرهنگی شهر بسیار فراتر از آنچه حوزه نفوذ  سیاسی و اداری نامیده شده و در تقسیمات کشوری در قالب شهرستان تعریف می کنند ، شده است. چناچه وجود بزرگترین مراکز بازاری و داد و ستد به ویژه در محصولات کشاورزی و دامی و مراکز آموزشی و قطب های دانشگاهی و درمانی دلایلی بر اثبات این ادعاست.

مرکزیتی که شهر سبزوار در غرب و جنوب غربی خراسان رضوی و شهرهای همجوار در استان سمنان و خراسان شمالی داراست بر کسی پوشیده نیست و این امر نیز با احداث کامل خط راه آهن سبزوار- داورزن - ششتمد - رود آب و سپس به شهرهای بردسکن و کاشمر ، احداث و تکمیل آزاد راه حرم تا حرم و بهره برداری کامل از فرودگاه بین المللی سبزوار نیز تقویت خواهد شد و این یعنی گامی بزرگ برای توسعه پایدار ، چیزی که تمام شهرهای منطقه حتی مراکز استان در حسرت داشتن آن هستند.

چند پیشنهاد :

1-  با توجه به این که بهره برداری کامل از فرودگاه بین المللی می تواند مورد استفاده تمام ساکنان غرب وجنوب غربی خراسان وحتی بخش های همجوار در شهرستان های استان سمنان قرار گیرد لذا توجه ویژه به این فرودگاه و برقراری پروازهای  روزانه در سطح ملی و برقراری  پروازهای  بین المللی  جهت  انجام سفرهای  زیارتی ، خصوصا  حج وعتبات عالیات بسیار ضروری است وعلاوه برآن ایجاد گمرگ به منظور صادرات کالا بسیار مهم است.

2- ادامه خط راه آهن از سبزوار به داورزن - ششتمد - رود آب و سپس به شهرهای بردسکن ، کاشمر و اتصال به راه آهن جنوب ، درصورت اجرای این پروژه به صورت کامل ، مسیر سبزوار با کوتاه ترین مسافت ، شرق کشور را به مرکز وشمال کشور متصل کرده و باعث صرفه جویی در هزینه و زمان و ارتقاء و توسعه بخش های محروم منطقه خواهد شد .

3- احداث و تکمیل آزاد راه حرم تا حرم و عبور آن از سبزوار نقش بسیار مهمی در توسعه زیرساخت ها و امکانات درسطح منطقه  خواهد داشت وعلاوه بر کاهش مسافت و زمان سفر باعث افزایش ضریب ایمنی وسهولت حمل ونقل و ارتباطات خواهد شد.

4-  با توجه به حجم بالای تردد در محورهای سبزوار -جوین (تا چهارراه بید وبرغمد) ،سبزوار - بردسکن (تا سه راهی ششتمد) ، سبزوار - خوشاب( تا سلطان آباد ) ، هرچه سریع تر دو بانده کردن این محورها در اولویت کار قرار می گیرد.

5-  باتوجه به حوضه گسترده جغرافیای سبزوار و حجم  وسیع حمل ونقل و ارتباطات جاده ای وجود چندین محور با اهمیت  بین المللی و ملی برای نگه داری ، ترمیم و توسعه آنها بودجه ای جداگانه و اختصاصی تعلق یابد چنانکه اوضاع نامطلوب اکثر محورهای مهم ارتباطی شهرستان خود مؤید این نظر می باشد .

6-  توجه ویژه مسؤلان کشوری واستانی به احداث امکانات و تجهیزات جاده ای مانند: پارکینگ ها ، کمپ های زایر فضاهای سبز بین راهی ، راهدارخانه ها و.... رفع نقاط حادثه خیز، تأمین روشنایی و نصب علایم در تقاطع های جاده ای مانند چهارراه بید و برغمد، سه راهی ششتمد در محور بردسکن و ... روکش آسفالت تمام محورهای سبزوار، به طور کلی می توان گفت هیچ محورمنتهی به سبزواراز کیفیت مطلوب برخوردارنیست.محور نیشابور به سبزوار و محور شاهرود به سبزوار، سبزوار به جوین و سبزوار به سرولایت و سه راهی ششتمد تا شهر ششتمد از بی کیفیت ترین محورها نه تنها در سبزوار بلکه در کشور هستند.

 حرف دل رانندگان ومسافران جاده : (برای اینکه بفهمیم وارد حوزه استحفاظی سبزوار شده ایم یا نه فقط کافی است به کیفیت جاده نگاه کنیم تا خراب شد وارد حوزه سبزوار شده ایم .)

به امید ایرانی آباد

نویسنده : رضاکارگر دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری
منبع : وبسایت گروه علوم اجتماعی  راهنمایی ششتمد