الهام شبانی مقدم/ مجله اینترنتی اسرار نامه

سرای تاریخی معمار زاده، فرصت مغتنمی است که با مدیریتی هدفمند می تواند با قابلیت های منحصر به فرد، به مرکزی برای جریان سازی فرهنگی و میراثی منجر شود. اما آنچه تاکنون اتفاق افتاده، نبود عزم جدی برای استفاده از این ظرفیت از سوی مسئولین شهری است. بی گمان انگشت اتهام نباید تنها به سمت یک نهاد و ارگان باشد آنچه اهمیت دارد ایجاد ساختار منسجم برای تسهیل استفاده از چنین اماکن میراثی است در غیر این صورت، سرای معمار زاده هم، همان راهی را خواهد رفت که سرای عرب ها آن را پیمود ابتر و بلاتکلیف.

پرونده پیش رو بررسی وضعیت سرای معمار زاده است از نگاه دست اندرکاران مسئول این سرا. البته در این مرحله به سراغ احمد معمارزاده، نماینده ورثه سرای تاریخی معمارزاده رفته ایم و از زاویه دید نامبرده موضوع بررسی شده است. امید قبل از هر گونه قضاوتی، کل این پرونده که به ترتیب در امروز و روزهای آتی منتشر می شود مطالعه شود.

انتظار می رود مسئولین محترم با وجود شوراهای عریض و طویل در حوزه فرهنگ و میراث، به طور شایسته به موضوع ورود پیدا کنند.  

احمد معمارزاده، نماینده ورثه سرای تاریخی معمار زاده:

سال 94 شهرداری سبزوار پیشنهاد خرید سرای معمارزاده را به ما داد. ما این موضوع را بین ورثه معمارزاده مطرح کردیم و انها نیز با این شرط که این سرا همچون گذشته پویا باقی بماند و نام معمارزاده بر سردر این سرا باشد پیشنهاد شهردار را پذیرفتند. همان زمان قراردادی بین ما و شهرداری امضا شد و سرای تاریخی معمارزاده با قدمت 250 ساله که از آثار به جا مانده از عهد قاجار است طبق نظر کارشناس میراث با عرصه و اعیان مشخص به مبلغ 3میلیارد تومان قیمت گذاری شد و ورثه معمارزاده با 300 میلیون تومان تخفیف سرا را به شهرداری فروختند .

شهرداری بعد از عقد قرارداد متعهد شد مبلغ 700 میلیون تومان به صورت تهاتر(سه واحد آپارتمان) به عنوان ثمن معامله پرداخت کند حتی یکی از ورثه (دختر مرحوم معمارزاده) یک شانزدهم سرا را به نام شهرداری سند زد و در قبال آن شهرداری نیز یک برگ چک و یک واحد آپارتمان پرداخت کرد که از سال 94 که این معامله انجام شده تاکنون هنوز برگ چک شهرداری پرداخت نشده و به تعهدات مالی خود در  سرای معمارزاده عمل نکرده است.

با استعفای دکتر طالبی شهردار سابق و ورود مهندس علی کوشکی به شهرداری، مشکلات ما با شهرداری به اوج خود رسید. شهردار با بهانه اینکه عرصه و اعیان این سرا با آنچه در قرارداد نوشته شده همخوانی ندارد، عملاً از پرداخت مابقی مبلغ سرای معمارزاده  سرباز زد.

در سند این سرا که مالک اولیه آن فرد روسی به نام تومانیانس است عرصه و اعیان این سرا  4 هزار و 524 متر مربع نوشته شده.  اما متراژ این ملک ثبت نشده و فقط غرب و شرق آن در سند مشخص شده است. ما سرای معمارزاده را بر مبنای آنچه در سند بوده فروخته ایم وگرنه ارزش ریالی این بنا بیشتر از آن رقمی است که در سال 94 در قرارداد نوشته شده است.

کارشناس شهرداری متراژ سرای معمارزاده را حدود 4 هزار متر مربع اعلام کرده در صورتی که در سند  4524 متر عرصه و عیان نوشته شده است و 524 متر از سرا را اصلا حساب نکرده است ولی از آنجایی که از ابتدا ما قصد فروش سرا را نداشتیم و فقط صرف اینکه شهرداری بهتر از ما می تواند این بنای تاریخی را نگهداری کند و نام معمارزاده بزرگ بر سر در این سرا باقی بماند، پیشنهاد فروش این سرای تجاری را برای ایجاد بازار صنایع دستی پذیرفتیم ولی آنچه امروز بعد از 4 سال از فروش بنا می بینیم بی توجهی ها و آسیب های گسترده ای است که در سرای معمارزاده در نتیجه بی مهری شهرداری نسبت به این بنا رخ داده و اعلام می کنیم که از فروش سرای معمارزاده پشیمان هستیم.

قرارداد فروش این سرای تاریخی در  سال 94  انجام شده و عملاً قرارداد بدون دریافت هیچ وجهی  نوشته شده و شهرداری در این چهار سال یک ریال از مبلغ قرارداد را پرداخت نکرده است در چهار سال قبل این بنا با دو میلیارد تومان ارزش ریالی بالایی داشت اگر در همان زمان این وجه به ما پرداخت می شد می توانستیم با آن هزار کار انجام دهیم اما امروز این مبلغ هیچ ارزشی ندارد و چون شهرداری به تعهدات  خود در پرداخت مابقی مبلغ خرید عمل نکرده است، سرای معمارزاده اگر بخواهد به تملک شهرداری درآید مجدد باید کارشناسی شود. شهرداری باید خسارت پرداخت کند چرا که چندین سال است که از پرداخت مبلغ خرید امتناع می کند.

 وضعیتی که امروز در سرای معمارزاده می بینیم به حدی بغرنج است که هر زمان درب این سرا را باز می کنم قلبم بدرد می آید سرا روز به روز فرسوده تر از گذشته می شود شکاف دیوارهای سرا را در بر گرفته غرفه ها یکی پس از دیگری در حال ریزش است تمام ملزومات بنا از جمله درهای غرفه ها، کنتور های آب و برق و گاز، لوله های گاز را به سرقت برده اند.

تا قبل از سال 94 تمام غرفه های این سرای تجاری مستاجر داشت و عملاً خود ما نیز به سرا رسیدگی می کردیم اما زمانی که شهرداری تقاضای تملک سرای معمارزاده را داد بالاجبار ملک را تخلیه و به شهرداری تحویل دادیم. نگهداری ملک عملاً از سال 94 بر عهده شهرداری بوده است. شهرداری اگر نمی توانست به سرای تاریخی برسد چرا اقدام به خرید  این بنا کرد؟

مقصر اصلی  تخریب بخش هایی از سرای معمارزاده شهرداری است.  قرار بر این بود تا شهرداری این بنا را مرمت و با کمک میراث تبدیل به بازارچه صنایع دستی کند اما چیزی که امروز در این سرا می بینیم غیر قابل تصور است، شهرداری با بی توجهی های خود در عدم رسیدگی به سرای تاریخی معمارزاده عمر بنا را بعد از 250 سال تمام کرد.

نمونه این نوع سرا را که مالک اولیه آن تومانیانس است در سمنان و اصفهان داریم . بهره برداری که از این سراهای تجاری می شود را با سبزوار مقایسه کنید. سبزوار از قدیم الایام مرکز خرید و فروش  محصولات تجاری بوده است و در سرای تجاری معمارزاده دستگاه پرس  پنبه از 250 سال قبل وجود دارد که ساخت کشور روس است و نمونه اش در کشور نیست ولی متاسفانه تمام لوازم این دستگاه را باز کرده و به سرقت برده اند .

تا قبل از اینکه بنا به شهرداری تحویل داده شود این سرا و تمام آنچه در آن بود توسط خود ما حفظ می شد اما در این 4 سال شهرداری با رها کردن سرا، عملاً بزرگترین ضربه را به این میراث فرهنگی شهر زد. شرط ما از فروش بنا فقط پویایی سرای تاریخی و زنده نگه داشتن نام مرحوم معمارزاده بود اما امروز غیر از آه و افسوس چیزی برای گفتن نداریم،.....

پشیمانیم که سرای معمارزاده را فروختیم. 

عملاً شهرداری از زمانی که سرا را بر عهده گرفته کوچکترین رسیدگی به آن نداشته است زمانی که سرا دست خود ما بود به لحاظ اینکه اینجا تجارتخانه بود و محصولات تجاری چون زیره، تخم پنیه، تخم هندوانه و ... از روستاهای اطراف در ان معامله می شد،  در مجموع رفت و آمد تجار به آن زیاد بود.  در سال مبلغ 5 میلیون تومان برای اندود(تعمیر پشت بام با خاک و کاه ) پشت بام های این سرا هزینه می کردیم اگر یک آجر از دیوار می افتاد روز بعد برای مرمت آن اقدام می کردیم.

 دفتر کار داشتیم، قهوه خانه به راه بود و همه جوره به سرا رسیدگی می شد اما در سال 94 که قرارداد با شهرداری امضا شد ما نیز ملک را در اختیار شهرداری گذاشتیم.وضعیتی که هم اکنون در این سرا مشاهده می کنید بسیار ناراحت کننده است. طاق ها و دیوارهای سرا شکاف برداشته، شهرداری با بی توجهی خود، به این بنای تاریخی شهر ضربه مهلکی وارد کرد.

مدتی قبل قسمتی از بنا فرو ریخت ، از میراث فرهنگی تماسی با بنده داشتند تا به همراه آنها به داخل سرای معمارزاده بروم، .کارشناسان میراث فرهنگی در بازدید از سرا از اوضاع اسفناکی که در داخل بنا بود متاثر شدند و از بنده خواستند تا از شهرداری به خاطر اهمال کاری در عدم رسیدگی به بنا شکایت کنم.

این ملک ثبت آثار ملی است و شناسنامه این شهر محسوب می شود ما می خواهیم که این بنا باقی بماند وگرنه سرا را تخریب میکردیم و زمین آن را متری دو میلیون تومان می فروختیم. اما هدفمان باقی ماندن و نگهداری از بنا بود.