درخت، موهبتی است که خداوند آن را برای آسایش و آرامش بشر آفریده است. آسایش از آن جهت که بسیاری از نیازهای ما را برآورده می کند و آرامش از آن رو که دیدن مناظر زیبای درختان در طبیعت، دل و جان انسان را صیقل داده و آرامش خاصی بر قلب او حاکم می کند. 

 

در کشور ما پانزدهم تا بیست و دوم اسفندماه را  هفته " منابع طبیعی" نام گذاری کرده اند و اولین روز از این هفته را " روز درختکاری " می نامند. درختکاری و نگاهبانی درخت از برجسته‌ترین و انسانی‌ترین ویژگی های تمدن کهن ایرانیان است. ایرانیان از زمان هخامنشیان با کاشتن درخت در کنار کویرها و دامنه کوه‌ها و کرانه جویبارها سرزمینشان را سبز نگاه می‌داشتند و آن را کاری بهشتی، آسمانی و انسانی می‌دانستند. جشن درختکاری که در گذشته  به صورت پراکنده از سوی کشاورزان ایران برگزار می‌شده در حال حاضر شکلی ملی و رسمی به خود یافته است اما متاسفانه با گذشت زمان این عمل صرفا شکلی نمادین آن هم به صورت خیلی مختصر در آمده است. از همین رو با نزدیک شدن به هفته منابع طبیعی، خبرنگار اسرارنامه به سراغ دکتر محمودرضا سلیمانی، استاد دانشگاه حکیم سبزواری رفته تا آیین درختکاری را از نگاه و منظری دیگر مورد بررسی قرار دهد.

 

حضور درخت در زندگی انسان 

 

درخت عنصری است که میلیون ها سال بر روی کره زمین وجود داشته و انسان نیز به محض این که چشم به جهان می گشاید این عنصر پایدار را در زندگی خود می بیند. 

 

انسان در مرحله ای از زندگی خود جزوی از عناصر طبیعت بوده است که پس از آن وارد مرحله شکار می شود به طوری که هم شکار می کند و هم شکار می شود. در این مرحله به دلیل بحران هایی که با آن روبرو بوده همچون پیمایش راه ها و ... وارد مرحله ثبات، یعنی مرحله کشاورزی می شود. تا این دوره انسان صرفا از فواید درخت همچون چوب و برگ و سایه و بحث آّب و هوایی و ... استفاده می کرده است.

 

جایگاه درخت در فرهنگ

 

انسان پس از مرحله ثبات وارد دوره تاریخی شده و تاریخمند می شود یعنی برای حفاظت شروع به ساخت قلعه و ایجاد مرز و دیوارکشی و ... می کند که این دوره تا زمان حال ادامه دارد. در این دوره درخت در زندگی انسان ها مفهوم فرهنگی پیدا کرده و هویت انسانی را نیز درگیر می کند.  

 

از آن پس درخت یک عوالم پساذهنی و پساهویتی برای انسان بوجود می آورد به گونه ای که آدمی نمی تواند خودش را از آن بی نیاز تلقی کند.

 

جهان فرهنگی که برخاسته از طبیعت پیرامون انسان است، بسیار گسترده تر بوده و طبیعت بالاخص درخت در شکل گیری هویت انسان جایگاه بسیار بزرگی پیدا می کند. متاسفانه در حال حاضر ما تا حدودی هویت را از طبیعت جدا کرده ایم در حالی که فطرت ما با طبیعت عجین شده است. ما بایستی این جدایی را دوباره احیا کنیم. 

 

ورود درخت در اسطوره ها 

 

عنصر درخت به تدریج در فرهنگ های ایرانی، چینی، اروپایی و ... تقدس خاصی پیدا کرده و وارد اسطوره ها می شود. به عنوان مثال درخت سینا، درختی است که سیمرغ بر روی آن زندگی می کند و از تخم آن درختان دیگری بوجود می آیند و  همچنین درخت گز که پناهگاه رستم بوده  و او در هفت خان به این درخت پناه می برد و از آن پیکانی ساخته و اسفندیار را از پای در می آورد.

 

در شاهنامه درختی با عنوان درخت گویا یا درخت واق واق وجود دارد. این درخت تنها عنصریست که به قدرتمندترین آدم روی زمین حرف های عجیبی می زند و او را به مرگش آگاه می کند. 

 

درخت گویا،  درختی نر و ماده است که در روز یکی از آن ها حرف می زند و دیگری سکوت می کند و در شب برعکس. بعدها نگاره ای از آن ایجاد می شود که شما در این نگاره می بینید که این یک درخت پیچ خورده است و بر روی شاخ و برگ های آن، سر حیوانات و  انسان ها کشیده شده یعنی درخت انسان شده و انسان درخت  و این یک مساله جاودانه است. 

 

ما انسان ها بر روی کره زمین زندگی می کنیم ، نفس می کشیم، به مسافرت می رویم، رفتار یاد می گیریم، گردش می کنیم و تجربیات گوناگون بدست می آوریم. درخت نیز روی زمین زندگی می کند اما یک تفاوت عمده با ما دارد و آن این است که او در زمین نیز ریشه دوانده و از ما پایدارتر است. او از زمین برآمده است پس زمین را خیلی بهتر از ما می شناسد و این که شما می بینید درختی به نام درخت گویا شکل پیدا می کند معنایش این است که این درخت  توانایی آن را دارد که سرانجام و آغاز انسان را بفهمد چرا که سال هاست در خاک ریشه دارد و در این کره خاکی قبل از ما بوده و پس از ما نیز خواهد بود.