حرفه قدیمی فرت بافی در سبزوار جان تازه ای می گیرد / گفتگو با نوشین نوحه سرا مدیر گالری هنری آرا دخت

مهدیه عابدی/مجله اینترنتی اسرارنامه
 
بدون مقدمه بگویم این روزها بیشتر از هر زمان دیگری شاهد ذوق، علاقه و استعداد هنرمندانی هستم که در گفتگو با آنان متوجه دلبستگی آن ها به سنت های دیرینه و هنرهای اصیل و البته فراموش شده شهرمان می شوم. هنرمندانی که  تلاش می کنند تا زیبایی ها و ارزش هنرهایی که در گذر زمان گرد غفلت بر آنان نشسته است را بزدایند. مردان و زنانی که با تکیه بر هنر ذاتی خود از هیچ کوششی برای احیای هنر، صنایع دستی و میراث فرهنگی گران بهای سبزوار فروگذار نمی کنند.
 
در میان تمامی هنرهای اصیلی که سال هاست آنچنان که باید برای حفظ،گسترش و رونق آن حمایتی صورت نگرفته این بار رسیدیم به فرت بافی. هنری اصیل که شاخه ای از صنایع دستی سنتی خراسان بزرگ و کهن شهر بیهق محسوب می شود و بخشی از هنر و تجلی ذوق مردان و زنان ماهر در این رشته را با قدمتی چندین ساله سینه به سینه انتقال داده است. در واقع فرت بافی نوعی نساجی سنتی نیز به حساب می آید که بیشتر با الهام گرفتن از طبیعت، لطافت، نقش و نگارهای رنگارنگ، خوش نواز و دل انگیز به پارچه های زیبا برای بافت انواع شال، روسری، چادر شب و... تبدیل می شود.
 
فرت بافی خود نیز از لحاظ لغوی به معنای تار و پود است یا به قول افرادی که قدیمی های این رشته هستند همان برخورد نی و شانه ها در دستگاه فرت است درست مثل صدایی که به هنگام قیچی کردن تکه پارچه ای می شنویم.
 
خبرنگار مجله اینترنتی اسرارنامه این بار  گفتگویی را با نوشین نوحه سرا صورت داده است تا همان روال همیشگی این پایگاه خبری برای معرفی هنرمندان و هنرهای اصیل شهرمان ادامه پیدا کند.
 
خانم نوحه سرا مدتی است که هنر فرت بافی ، گلدوزی و ساخت زیورالات را در گالری آرادخت به معرض دید همشهریان گذاشته است. متن کامل گفتگوی اسرارنامه با این هنرمند را در ادامه مطالعه می کنید:
 
 
فیزیک- هنر و فعالیت های اجتماعی 
فارغ التحصیل رشته فیزیک از دانشگاه زنجان هستم و فرت بافی را به طور حرفه ای و جدی از 2 سال پیش تا کنون آغاز کرده ام. البته استعداد ذاتی هنری در خانواده ما وجود دارد و من نیز از کودکی با هنر آشنا بوده ام. مادرم، فاطمه نوحه سرا 30 سال سابقه فعالیت های هنری چه از طریق اموزش خیاطی، طراحی دوخت و تدریس در دانشکده فنی و حرفه ای را دارد و مادر بزرگم نیز فرت باف ماهری بوده که همین زمینه های هنری باعث علاقه من به هنر شده است. بعد از تحصیل در رشته فیزیک به لحاظ عضویت و فعالیت در جمعیت امام علی (ع) تهران که در واقع انجمنی برای حمایت و پشتیبانی از زنان و کودکان اسیب دیده معظلات اجتماعی است به علوم تربیتی گرایش پیدا کردم  و بعد از ان به فکرم رسید که باید به طور جدی به سمت هنری بروم که هم اصیل باشد و هم در رشد و احیا آن هر چند کوچک کمک کنم برای همین موضوع یادگیری فرت بافی را نیز در آموزشگاه های شهرهایی مثل تهران و یزد اموختم.
 
 
لباس هایی اصیل با طراحی ایرانی و محلی 
در آغاز این کار احساس کردیم که باید با استفاده از پارچه هایی که با هنر فرت بافی آماده شده اند لباس هایی اصیل برای پوشش خانم ها تولید کنیم که هم طراحی مورد استفاده در آن با سنت ایرانی ودر مرحله بعد با سنت محلی شهرمان همگام باشد تا با فرهنگ محلی و وطنی تلفیق شود. برای زیباتر شدن تولیدات نیز از هنر سوزن دوزی، نقاشی و گلدوزی نیز بهره بردیم تا به هرچه اصیل تر شدن پوشاک تولید شده برسیم که خوشبختانه با استقبال خوبی نیز از جانب بانوان همراه شده است.
 
 
کارگاهی با پوشش صفر تا 100 تولیدات هنری 
کار اصلی ما این است که پارچه را خودمان تولید کنیم و بعد در مراحل دیگری کار طراحی و دوخت را نیز انجام دهیم. برای تولید پارچه از نخ های متفاوت با جنس و تراکم های مختلف، بستگی به نوع تولید نهایی استفاده می کنیم. طراحی ها بیشتر تجربی است اما استفاده از دیگر هنرهای تلفیقی برای زیباسازی نهایی کار موثر است و هدف ما هم بیشتر این است که تمام ریزه کاری های اصولی را با تکیه بر اصیل بودن هنرهای محلی صورت دهیم. علاوه بر تولید پارچه و دوخت انواع لباس، درگالری ما نیز ساخت زیورآلات و گلدوزی نیز انجام می شود که در واقع ترکیبی از تلفیق سنگ های نیمه قیمتی و گلدوزی به حساب می آید.
 
 
ورود به دنیای جدید هنری برای رسیدگی به دیگر فعالیت های اجتماعی 
همانطور که گفتم سابقه درخشان هنری مادرم باعث شد که من نیز برای یادگیری هنری جدید به طور جدی دست به کار شوم . هنر و دنیایی که واقعا دوستش داشته باشم و تمام کار نیز دست خودم باشد که از این لحاظ مجالی فراهم شود برای انجام دیگر فعایت های اجتماعی که همان فعالیت در جمعیت امام علی است. خوشبختانه باید این را هم بگویم که این جمعیت به زودی در سبزوار نیز وارد فعالیت خواهد شد.
 
 
خراسان، مهد هنر فرت بافی 
قبل از آنکه شروع به این کار کنم به خوبی درک کرده بودم که خراسان و به ویژه سبزوار به عنوان یکی از مهد های هنر فرت بافی در کشور شناخته می شود اما متاسفانه مدتی بود که به فراموشی سپرده شده بود .  این هنر در دیگر شهرهای ایران مثل بجنورد، بیرجند، یزد و... رواج دارد اما نوع دستگاه های فرت بافی با آنکه کاربری یکسانی دارند اما در شهرهای مختلف متفاوت است .مهم این است که درهر کدام از مراحل کار، بافت باید دقت بالایی صورت بگیرد خصوصا برای نخ هایی مثل نخ ابریشم که در مقایسه با دیگر نخ ها از ظرافت بیشتری در تولید برخوردار است.
 
 
بعضی از هنرمندان به دنبال سم پاشی هستند 
در ابتدای کار ما به صورت آموزش دهی و دوخت سفارشات در محلی مسکونی مشغول بودیم اما در همین زمان و بعد از شرکت در نمایشگاه تالار شهر در عید امسال که بعضی از تولیدات را با هنر فرت بافی تلفیق کرده بودیم برخی از دوستان می گفتند نوحه سرا اصلا هیچ احاطه ای بر هنر فرت بافی ندارد به طوری که حتی باعث شک و دو دلی بعضی از مسئولین اداره میراث نیز شدند به نوعی که حتی با آنکه اقای متین فر می دانستند که ما مشغول هنر فرت بافی هم هستیم اما درخواست داشتند که از گالری قبلی ما دیدن کنند که من در ابتدا با این درخواست مخالفت کردم چون دلم می خواست در محیط بهتری یعنی همین گالری کنونی آرادخت پذیرای مسئولین میراث باشیم. بعد از اینکه آرادخت را در 21 آذر ماه سال جاری افتتاح کردیم شاهد رونق گرفتن، استقبال و همچنین رضایت مردم و مسئولین بودیم که از این محل بازدید کردند. این گالری با هزینه کاملا شخصی افتتاح شده اما باید بگویم که نمی شود از مساعدت ها و همراهی برخی مسئولان به خصوص اقای حسینی ریاست اداره میراث و آقای متین فر به راحتی رد شد اما برای توسعه این کار به خصوص برای کارآفرینی بیشتر در این زمینه نیاز به پشتیبانی مادی وجود دارد. در ابتدا برای پیشبرد کار درخواست وام دادیم اما چون باید در صف طولانی انتظار و مراحل اداری  قرار می گرفتیم از درخواست منصرف شدیم تا اینکه با هزینه شخصی تصمیم به ایجاد این مکان شد و قطعا برای گسترش این محل در مرحله بعد نیاز به حمایت های بیشتری است. 
 
در این کارگاه هم اکنون 5 نفر به طور مستقیم و 10 به طور غیر مستقیم مشغول کار هستند و هرروز نیز بر این میزان افزوده می شود. جالب اینجاست که بدانید که برای تولید بعضی از محصولات مشخص، تعدادی از هنرمندان شاخص سبزواری نیز با ما همکاری می کنند به عنوان مثال خانم سبحانی در حوزه چرم دست دوز، آقای قائمی نژاد در حوزه قلمزنی و خانم نجم در بحث نقاشی روی لباس به ما کمک می کنند که تمای این هرمندان در رشته های خود برجسته هستند.
 
ضرورت ارائه ایده و طراحی های نو برای هنرمندان سبزواری بیش از هر زمانی احساس می شود
هنر بدون درامد محکوم به نابودی است و طبیعی است که برای ورود به هر هنری صرفه اقتصادی را نیز باید در نظر گرفت. بسیاری از هنرمندان به خاطر واهمه کمبود درآمد وارد کار حرفه ای و جدی هنری نمی شوند ولی این را هم باید بگویم که خیلی از هنرمندان دیگر هم هستند که با تلاش، پشتکار و از همه مهم تر با طرح ها و ایده های نو به درآمدهای زیادی از راه هنر رسیده اند. موضوع این است که بین هرمندان سبزواری آنچنان که باید نیز همبستگی وجود ندارد ، بسیاری واهمه دارند از اینکه اگر شخص جدیدی به حوزه کاری انان وارد شود نان آن ها آجر می شود در صورتی که اگر برای یک هنر مشخص طرح و ایده های جدید و برنامه داشته باشیم نه تنها نان کسی اجر نمی شود که خواهیم دید با این همبستگی یک محصول یا رشته هنری تبدیل به برند شهرمان و معرفی آن به دیگر نقاط کشور می شود.
 
 
مسئولین حمایت کنند 
به عنوان حرف های پایانی اول از همه باید از پدر و مادر خود برای پشتیبانی شان تشکر کنم و از جانب دیگر باید از تمامی ان هایی که در تبلیغ، حمایت و آشنایی مردم به این هنر تاثیر گذار بوده اند مثل فعالان خوب فرهنگی شهرمان یعنی آقای دانایی و خانم شیرازی نهایت قدرانی را داشته باشم و درخواستی که از مسئولین دارم این است که در پاره ای از مواقع به جای بی توجهی و سنگ اندازی از هنرمندان حمایت کنند تا بهره و نتیجه ان برای شهرمان موثر واقع شود. به عنوان مثال هر ساله شاهد برپایی نمایشگاه های گوناگون هنری در سطح کشور هستیم که از هنرمندان مطرح در زمینه های مختلف هنری دعوت می کنند  اما این اتفاق اگر بخواهد در سبزوار بیفتد به جای حمایت بیشتر، غرفه هایی را با هزینه های زیاد برای اجاره در اختیار هنرمندان قرار می دهند که ان هم وقتی بدون تبلیغات موثر باشد مردم هم استقبال خوبی نشان نداده و باعث دلسردی هنرمندان می شود. این تصور در بین برخی وجود دارد که کار هنری مثل یک کار دستی گران قیمت است بی آنکه از مراحل تولید و ارزش هنری بالای آن باخبر باشند. امیدوارم روزی برسد که با نگاه بهتری به ارزش هنری وتولیدی هنرمندان توجه شود.
 
برای مطالعه گزارش های بیشتر از مهدیه عابدی هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.
 
 
 
نظرت را بنویس
comments

امیر مسکنی

تبریک به خانم نوحه‌سرا که به جای نق زدن و ناله کردن؛ شروع کردن به یادگرفتن و تولید و آموزش دادن. انشالله که همیشه موفق باشن .

مریم بلالی

بسیار عالی و آفرین بر این بانوی هنرمند. لطفا آدرس کارگاه رو اعلام بفرمایید
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما